Lập di chúc có cần công chứng không? Khi nào bắt buộc?

Lập di chúc là hành động quan trọng để đảm bảo tài sản của một người được phân chia theo đúng mong muốn sau khi qua đời. Tuy nhiên, một trong những câu hỏi phổ biến và thường gây bối rối là: “Lập di chúc có cần công chứng không?” Và nếu không công chứng, liệu di chúc có giá trị pháp lý không?

Trong bài viết này, Văn Phòng Công Chứng Đại Việt sẽ giúp bạn làm rõ các quy định pháp luật về việc công chứng di chúc, khi nào là bắt buộc và khi nào không cần thiết.

1. Di chúc là gì? Có mấy hình thức di chúc?

Theo Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc là sự thể hiện ý chí cá nhân của một người nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Đây là một hành vi pháp lý đơn phương, chỉ có hiệu lực sau khi người lập di chúc qua đời.

Pháp luật Việt Nam công nhận hai hình thức di chúc chính:

– Di chúc bằng văn bản

– Di chúc miệng (trong trường hợp đặc biệt, như người lập di chúc đang trong tình trạng nguy kịch)

Trong đó, di chúc bằng văn bản lại chia thành nhiều loại như:

– Di chúc viết tay

– Di chúc có người làm chứng

– Di chúc được công chứng

– Di chúc được chứng thực tại UBND xã/phường

2. Lập di chúc có cần công chứng không?

Câu trả lời là: KHÔNG BẮT BUỘC phải công chứng di chúc trong mọi trường hợp.

Điều 627 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rõ:

“Di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.”

Đồng thời, pháp luật không bắt buộc di chúc phải công chứng hay chứng thực mới có hiệu lực. Một bản di chúc viết tay không công chứng vẫn có giá trị pháp lý, nếu đảm bảo các điều kiện theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự như:

– Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt;

– Không bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép;

– Di chúc phải được lập thành văn bản hoặc lời nói (trong trường hợp khẩn cấp);

– Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội;

– Hình thức di chúc không trái quy định pháp luật.

Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều tranh chấp xảy ra liên quan đến di chúc lại bắt nguồn từ các bản di chúc viết tay không được công chứng, dẫn đến những nghi ngờ về tính hợp lệ, bị giả mạo hoặc bị nghi ngờ ép buộc.

=> Xem thêm: 5 điều quan trọng cần biết trước khi lập di chúc để tránh tranh chấp thừa kế

3. Khi nào bắt buộc phải công chứng di chúc?

Dù không bắt buộc trong mọi trường hợp, nhưng có một số tình huống pháp lý hoặc thực tiễn mà việc công chứng là bắt buộc hoặc nên làm để đảm bảo hiệu lực pháp lý cao nhất:

Trường hợp 1: Di chúc chung của vợ chồng

– Theo Điều 663 Bộ luật Dân sự 2015, vợ chồng có thể lập di chúc chung. Trong trường hợp này, nên có công chứng hoặc chứng thực để đảm bảo cả hai vợ chồng đồng ý, phòng ngừa tranh chấp từ người thân sau này.

Trường hợp 2: Người lập di chúc là người từ đủ 15 đến chưa đủ 18 tuổi

– Theo Điều 625, người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi chỉ được lập di chúc bằng văn bản và phải được cha mẹ hoặc người giám hộ đồng ý bằng văn bản. Trong trường hợp này, để tăng tính pháp lý, bản di chúc nên được công chứng.

Trường hợp 3: Di chúc lập tại nước ngoài

– Người Việt Nam cư trú tại nước ngoài lập di chúc liên quan đến tài sản tại Việt Nam nên công chứng tại cơ quan ngoại giao, lãnh sự hoặc công chứng viên được ủy quyền để tránh tranh chấp và đảm bảo công nhận tại Việt Nam.

4. Tại sao nên công chứng di chúc?

Mặc dù không bắt buộc, nhưng việc công chứng di chúc mang lại nhiều lợi ích thực tiễn và pháp lý, cụ thể:

Tăng tính pháp lý và độ tin cậy

Di chúc có công chứng sẽ được coi là có giá trị chứng cứ cao nhất trước tòa khi có tranh chấp xảy ra.

Hạn chế nguy cơ bị làm giả, chỉnh sửa

Khi di chúc được công chứng, bản gốc sẽ được lưu giữ tại văn phòng công chứng. Nhờ vậy, tránh tình trạng bị hủy hoại, thay đổi hoặc làm giả.

Giảm thiểu tranh chấp giữa các thành viên

Một bản di chúc rõ ràng, minh bạch và được xác nhận bởi công chứng viên sẽ giúp hạn chế tối đa khả năng tranh cãi, hiểu nhầm giữa những người thừa kế.

Được tư vấn đúng pháp luật

Khi lập di chúc tại văn phòng công chứng, người lập sẽ được tư vấn cụ thể về nội dung, cách thức phân chia tài sản, đối tượng thừa kế,… để đảm bảo di chúc đúng luật và phù hợp thực tế.

=> Xem thêm: Hợp đồng hợp tác kinh doanh có bắt buộc phải lập thành văn bản không?

5. Những lưu ý khi công chứng di chúc

Nếu bạn quyết định công chứng di chúc, hãy lưu ý một số điểm sau để đảm bảo di chúc có giá trị pháp lý và hiệu lực lâu dài:

– Mang theo đầy đủ giấy tờ: CMND/CCCD, hộ khẩu, giấy tờ tài sản (sổ đỏ, giấy đăng ký xe, tài khoản ngân hàng…), giấy tờ liên quan đến người thừa kế.

– Chọn nơi công chứng uy tín: Văn phòng công chứng tư hoặc công đều được, miễn là hoạt động hợp pháp.

– Không bắt buộc phải thông báo cho người thừa kế: Bạn có quyền giữ bí mật nội dung di chúc và chỉ công bố sau khi qua đời.

– Có thể sửa đổi, bổ sung di chúc bất kỳ lúc nào nếu có thay đổi về ý chí hoặc hoàn cảnh.

Lập di chúc không bắt buộc phải công chứng, nhưng trong nhiều trường hợp, đặc biệt khi tài sản lớn hoặc có nhiều người thừa kế, việc công chứng là rất nên làm để đảm bảo an toàn pháp lý, tránh tranh chấp và thực hiện đúng ý nguyện của người để lại di chúc.