Cách lập di chúc hợp pháp để tránh tranh chấp tài sản thừa kế

Trong đời sống hiện đại, việc lập di chúc hợp pháp không chỉ giúp người để lại tài sản thể hiện ý chí của mình mà còn là cách hiệu quả để tránh những tranh chấp thừa kế giữa người thân sau khi qua đời. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về các quy định pháp luật cũng như cách thức lập di chúc đúng chuẩn để đảm bảo tính pháp lý.

Bài viết dưới đây, Văn Phòng Công Chứng Đại Việt sẽ hướng dẫn bạn chi tiết cách lập di chúc hợp pháp, cùng những lưu ý quan trọng để tránh rắc rối về sau.

1. Di chúc là gì?

Theo quy định tại Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc có thể được lập bằng văn bản hoặc miệng (trong trường hợp đặc biệt), và phải đảm bảo thể hiện rõ ràng ý chí, không bị cưỡng ép hay lừa dối.

Di chúc không chỉ là công cụ pháp lý mà còn thể hiện trách nhiệm, tình cảm và sự chuẩn bị chu đáo của một người đối với người thân – nhằm đảm bảo quyền lợi được phân chia công bằng, đúng nguyện vọng.

2. Các điều kiện để di chúc hợp pháp

Một di chúc hợp pháp phải đáp ứng đủ các điều kiện theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:

– Người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.

– Nội dung di chúc không được trái pháp luật, đạo đức xã hội.

– Hình thức di chúc phải phù hợp với quy định của pháp luật.

Ngoài ra, nếu là di chúc bằng văn bản, thì phải có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập, và trong một số trường hợp cần có người làm chứng hoặc công chứng để đảm bảo tính xác thực.

3. Các hình thức lập di chúc hiện nay

Tùy theo điều kiện và hoàn cảnh của người lập, di chúc có thể được lập dưới các hình thức sau:

a. Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng

Người lập tự viết và ký vào di chúc. Hình thức này đơn giản, tiết kiệm nhưng dễ bị tranh chấp nếu có nghi ngờ về chữ viết hoặc chữ ký.

b. Di chúc bằng văn bản có người làm chứng

Phù hợp khi người lập không thể tự viết (nhờ người khác viết hộ). Cần ít nhất hai người làm chứng và người làm chứng không được là người thừa kế.

c. Di chúc có công chứng hoặc chứng thực

Đây là hình thức an toàn nhất, đảm bảo giá trị pháp lý cao. Công chứng viên hoặc UBND xã/phường chứng nhận, giúp tránh rủi ro di chúc bị giả mạo hoặc vô hiệu.

d. Di chúc miệng

Chỉ áp dụng khi người lập di chúc đang trong tình trạng tính mạng bị đe dọa nghiêm trọng mà không thể lập di chúc bằng văn bản. Tuy nhiên, trong vòng 5 ngày, di chúc miệng phải được ghi chép và chứng thực thì mới có giá trị pháp lý.

4. Nội dung cần có trong một bản di chúc hợp pháp

Một bản di chúc đầy đủ nên có các nội dung sau:

– Ngày, tháng, năm lập di chúc

– Họ tên, nơi cư trú của người lập di chúc

– Người, cơ quan hoặc tổ chức được hưởng di sản

– Tài sản để lại và nơi có tài sản

– Phần di sản từng người được hưởng

– Nghĩa vụ tài sản (nếu có) mà người lập di chúc muốn người thừa kế thực hiện

Nếu có nhiều tài sản, nên liệt kê rõ ràng từng loại tài sản, tránh ghi chung chung để hạn chế mâu thuẫn sau này.

5. Những lưu ý quan trọng khi lập di chúc để tránh tranh chấp

a. Không để người thừa kế viết hộ hoặc ký thay

Điều này rất dễ dẫn đến việc di chúc bị cho là giả mạo hoặc bị ép buộc. Người lập nên tự tay viết và ký tên để đảm bảo tính hợp pháp.

b. Nên công chứng di chúc

Mặc dù pháp luật không bắt buộc, nhưng việc công chứng di chúc sẽ giúp di chúc có giá trị pháp lý cao hơn và khó bị vô hiệu khi xảy ra tranh chấp.

c. Xem xét lại di chúc định kỳ

Trong trường hợp tài sản, người thừa kế hoặc hoàn cảnh thay đổi, người lập di chúc có quyền sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ di chúc cũ.

d. Lưu trữ di chúc an toàn

Di chúc nên được gửi tại phòng công chứng hoặc người tin cậy để tránh bị thất lạc, tiêu hủy hoặc giả mạo.

e. Cân nhắc yếu tố tình cảm và công bằng

Một trong những nguyên nhân chính gây tranh chấp là do phân chia tài sản thiếu công bằng hoặc cảm tính. Vì vậy, người lập di chúc nên cân nhắc kỹ giữa yếu tố pháp lý và tình thân để hạn chế mâu thuẫn giữa các thành viên.

6. Khi nào di chúc bị vô hiệu hoặc không được công nhận?

Một di chúc có thể bị tòa án tuyên vô hiệu nếu:

– Người lập di chúc không minh mẫn tại thời điểm lập.

– Di chúc bị làm giả, bị ép buộc, lừa dối.

– Di chúc không đáp ứng đủ hình thức theo quy định (thiếu chữ ký, không ghi ngày tháng, không có người làm chứng trong trường hợp bắt buộc).

– Nội dung trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội, ví dụ: truất quyền thừa kế của con chưa thành niên mà không có lý do chính đáng.

Việc lập di chúc hợp pháp không chỉ là hành động thể hiện sự chuẩn bị chu đáo mà còn giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của những người thân yêu, đồng thời giảm thiểu tranh chấp tài sản thừa kế sau khi qua đời.

Hãy dành thời gian tìm hiểu kỹ quy định pháp luật, hoặc nhờ sự tư vấn của luật sư chuyên về di chúc và thừa kế để đảm bảo mọi ý nguyện được thực hiện đúng pháp luật và trọn vẹn ý nghĩa.